Artim Pollozhani, lindi më 25 qershor të vitit 1982 në fshatin Bixhovë të Strugës, është futbollist shqiptar.
Karrierën e tij futbollistike e filloi tek Klubi Karaorman i Strugës për të vazhduar tek Shkëndija 79 e Tetovës. Pas një aventure 2 vjecare në Shqipëri tek Klubet Partizani dhe Dinamo, Artimi rikthehet përsëri në kampionatin Maqedonas tek ish ekipi i tij Shkëndija 79 e Tetovës dhe për tu transferuar më von tek ekipi Maqedonia Gj.P nga Shkupi.Dhe pas dy stinorëve te suksesshëm tek Maqedonia Gj.P e Shkupit, Artimi ja arrin që ne verën e vitit 2007 të firmos një marrëveshje tre vjecare me Klubin e Bundesligës së dytë gjermane TuS Koblenz ku edhe luan me sukses.
Sunday, November 7, 2010
Miley Cyrus
Miley Ray Cyrus [3] (lindur më 23 nëntor 1992) është një pop amerikan [4] këngëtar, kompozitor dhe televizion dhe aktore filmi i cili u rrit në famë pas starring si karakter titullin në serinë Channel Disney Hannah Montana. Pas suksesit të Hannah Montana, një CD fonogram është lëshuar në tetor 2006 featuring Kirit në tetë këngë nga shfaqje. Muzikë Cyrus's solo karrierën e filloi me lirimin e albumin e saj debutues, Meet Miley Cyrus më 23 qershor, 2007, e cila përfshinte e saj të parë të lartë dhjetë të vetme, "See You Again". Cyrus në albumin e dytë, Breakout, lëshuar më 22 korrik, 2008, albumi i saj i parë ishte i pavarur nga ekskluzivitet Hannah Montana. Të dy albume debutuar në # 1 në Billboard 200. [5] Shfaqja e parë e Kirit, të zgjeruar, Koha e jetës sonë, u lëshua më 28 gusht, 2009. Çojnë vetëm nga PE, "Partia në SHBA", u bë më i lartë vizatimin e Kirit dhe shitjen e shpejtë Hollywood Records e vetme, duke arritur numrin dy në Billboard Hot 100 dhe dhjetë më të lartë në kombe të ndryshme.
Miley Ray Cyrus [3] (lindur më 23 nëntor 1992) është një pop amerikan [4] këngëtar, kompozitor dhe televizion dhe aktore filmi i cili u rrit në famë pas starring si karakter titullin në serinë Channel Disney Hannah Montana. Pas suksesit të Hannah Montana, një CD fonogram është lëshuar në tetor 2006 featuring Kirit në tetë këngë nga shfaqje. Muzikë Cyrus's solo karrierën e filloi me lirimin e albumin e saj debutues, Meet Miley Cyrus më 23 qershor, 2007, e cila përfshinte e saj të parë të lartë dhjetë të vetme, "See You Again". Cyrus në albumin e dytë, Breakout, lëshuar më 22 korrik, 2008, albumi i saj i parë ishte i pavarur nga ekskluzivitet Hannah Montana. Të dy albume debutuar në # 1 në Billboard 200. [5] Shfaqja e parë e Kirit, të zgjeruar, Koha e jetës sonë, u lëshua më 28 gusht, 2009. Çojnë vetëm nga PE, "Partia në SHBA", u bë më i lartë vizatimin e Kirit dhe shitjen e shpejtë Hollywood Records e vetme, duke arritur numrin dy në Billboard Hot 100 dhe dhjetë më të lartë në kombe të ndryshme. Në vitin 2008, u shfaq në Cyrus Hannah Montana & Miley Cyrus: Best of Both Worlds Concert filmit. Cyrus gjithashtu luajti në rrufe në 2008, dhe e regjistruar "I Thought I Lost You" për fonogram, fituar emërimin e një të saj Golden Globe. Ajo luajti në filmin spin-off e Hannah Montana, me titull Hannah Montana: Bollywood, i cili u lirua më 10 prill, 2009. Në vitin 2008, Kiri u rendit në Njerëzit më 100 Time magazine e me ndikim në Botë. [6] revista Forbes renditet e 35 # e saj në "Celebrity 100 list" për të fituar prej 25 milionë dollarësh në 2008. [7] rangun e saj për të përmirësuar # 29 në 2009
Në vitin 2008, u shfaq në Cyrus Hannah Montana & Miley Cyrus: Best of Both Worlds Concert filmit. Cyrus gjithashtu luajti në rrufe në 2008, dhe e regjistruar "I Thought I Lost You" për fonogram, fituar emërimin e një të saj Golden Globe. Ajo luajti në filmin spin-off e Hannah Montana, me titull Hannah Montana: Bollywood, i cili u lirua më 10 prill, 2009. Në vitin 2008, Kiri u rendit në Njerëzit më 100 Time magazine e me ndikim në Botë. [6] revista Forbes renditet e 35 # e saj në "Celebrity 100 list" për të fituar prej 25 milionë dollarësh në 2008. [7] rangun e saj për të përmirësuar # 29 në 2009
Miley Ray Cyrus [3] (lindur më 23 nëntor 1992) është një pop amerikan [4] këngëtar, kompozitor dhe televizion dhe aktore filmi i cili u rrit në famë pas starring si karakter titullin në serinë Channel Disney Hannah Montana. Pas suksesit të Hannah Montana, një CD fonogram është lëshuar në tetor 2006 featuring Kirit në tetë këngë nga shfaqje. Muzikë Cyrus's solo karrierën e filloi me lirimin e albumin e saj debutues, Meet Miley Cyrus më 23 qershor, 2007, e cila përfshinte e saj të parë të lartë dhjetë të vetme, "See You Again". Cyrus në albumin e dytë, Breakout, lëshuar më 22 korrik, 2008, albumi i saj i parë ishte i pavarur nga ekskluzivitet Hannah Montana. Të dy albume debutuar në # 1 në Billboard 200. [5] Shfaqja e parë e Kirit, të zgjeruar, Koha e jetës sonë, u lëshua më 28 gusht, 2009. Çojnë vetëm nga PE, "Partia në SHBA", u bë më i lartë vizatimin e Kirit dhe shitjen e shpejtë Hollywood Records e vetme, duke arritur numrin dy në Billboard Hot 100 dhe dhjetë më të lartë në kombe të ndryshme. Në vitin 2008, u shfaq në Cyrus Hannah Montana & Miley Cyrus: Best of Both Worlds Concert filmit. Cyrus gjithashtu luajti në rrufe në 2008, dhe e regjistruar "I Thought I Lost You" për fonogram, fituar emërimin e një të saj Golden Globe. Ajo luajti në filmin spin-off e Hannah Montana, me titull Hannah Montana: Bollywood, i cili u lirua më 10 prill, 2009. Në vitin 2008, Kiri u rendit në Njerëzit më 100 Time magazine e me ndikim në Botë. [6] revista Forbes renditet e 35 # e saj në "Celebrity 100 list" për të fituar prej 25 milionë dollarësh në 2008. [7] rangun e saj për të përmirësuar # 29 në 2009
Në vitin 2008, u shfaq në Cyrus Hannah Montana & Miley Cyrus: Best of Both Worlds Concert filmit. Cyrus gjithashtu luajti në rrufe në 2008, dhe e regjistruar "I Thought I Lost You" për fonogram, fituar emërimin e një të saj Golden Globe. Ajo luajti në filmin spin-off e Hannah Montana, me titull Hannah Montana: Bollywood, i cili u lirua më 10 prill, 2009. Në vitin 2008, Kiri u rendit në Njerëzit më 100 Time magazine e me ndikim në Botë. [6] revista Forbes renditet e 35 # e saj në "Celebrity 100 list" për të fituar prej 25 milionë dollarësh në 2008. [7] rangun e saj për të përmirësuar # 29 në 2009
Karate
[redakto] Ushtrimi i karatesë
Karateja është e njohur si shkathtësi luftarake në të cilën gjatë luftës përdoren të gjitha pjesët e trupit. Te teknikat themelore mësohen goditjet, bllokimet, pozicionet e veçanta etj. Katat janë përmbledhje e veçantë e lëvizjeve të përcaktuara me përpikëri (goditjeve, pozicioneve dhe bllokimeve). Lufta (Kumite) mund të jetë e lirë dhe me marrëveshje (partnerët merren vesh për llojin e goditjet dhe të bllokimit, me të cilin do të pengohet goditja). Gjatë ushtrimeve përdoret Makiwara, Hoju undo, pajisje siç janë p.sh. chishi, nigiri game etj.[redakto] DIMENSIONI TEKNIK
Karateja eshte sport luftarak ne te cilin dominojne levizje aciklike. Sipas principeve te caktuara, levizjet behen ne te gjitha drejtimet me kundershtare te paramenduar dhe real. Mbi njemije te goditura te ndryshme, blloqe, kombinime dhe levizje e pasurojne kete sport. Nje mori levizjesh ne karate nderrohen ne rrethana te reja te diktuara nga kundershtari. Kushtet e ndryshueshme diktojne menyren, shpejtesine dhe zgjedhjen e levizjes, qe te reagohet ne menyre adekuate, ne situaten e sapokrijuar. Eshte e pamundur qe te jesh i persosur ne te gjitha karate levizjet, prandaj ne nivelin e larte tehnik persosen forma t e caktuara -specialet, qe i eprshtaten vetive psikofizike te njeriut. Me aplikim e rregullave te garimit eshte mundesuar qe karatistet te garojne ne shkallen e cila i pershtatet aftesive te eprvetesuara te shkathtesise se karatese.Garimet behen ne baze te regulloree te dy organizatave me masive te karatese ITKF DHE WUKO. Garimet behen ne arenen qe ka 1,5 m nga qendra e arenes. Kimonoja e bardhe e karatese eshte e obliguar per garuesit.Karateja mudn te demostrohet sipa formave ne vijim :
- 1. Si tehnika themlore dhe kombinime (kihon dhe renkraku waza).
- 2. Si sparing formal me kundershtare e imagjinuar (kata).
- 3. Si sparing sistematik (yakusoku kumite).
- 4. sPARING (KUMITE).
- 5. Si demostrime ekzibicioniste (en-bu).
- 6. Si konbinim i sparingut dhe kate ki-tei (fuku-go).
- 7. Si tehnike e thyerjes (tameshi wari).
adoleshenca
Shumë adoleshentë mund të kenë rezultate të ulta në shkollë. Kjo performancë mund të zgjasë disa javë, muaj ose mund të shpjerë deri në humbje të vitit shkollor. Disa mund ta kapërcejnë më lehtë këtë periudhë me pak ndihmë nga prindërit apo mësuesit, të tjerët mund të kenë nevojë për një trajtim më të specializuar.
Disa mund të kenë patur mbarëvajte të dobët që në shkollën fillore, tek të tjerët këto probleme kanë nisur më vonë, veçanërisht në kalimin nga klasa e katërt në të pestën ose nga klasa e tetë në vitin e parë. Rënia në mësime nuk nënkupton vetëm rezultate të ulta por edhe disa ndryshime të tjera.
Si mund t'i ndihmojnë prindërit adoleshentët?
Cilat janë treguesit e një adoleshenti me rezulate të dobta në mësime?
Probleme në përqëndrimin e vëmendjes:
Në nivelin e përqëndrimit të tyre ndodhin disa ndryshime: e kanë të vështirë të përqendrohen në aktivitete të ndryshme p.sh në biseda, në lexim ose detyra të tjera…Paaftësia për t'u përqëndruar mund të shoqërohet me reagime emocionale të papërshtatshme të cilat shpesh mund të shfaqen në formën e agresivitetit.
Rezultate të ulta në mësime:
Rezultatet e tyre bien ndjeshëm. Rënia mund të jetë graduale ose e menjëhershme, mund të ndodhë më shpesh në lëndën që ai ka vështirësi ose në të gjitha lëndët.
Mungesat:
Nxënësi nisë të bëjë mungesa pas së cilave nuk qëndrojnë arësye të forta. Vetë ai nuk është në gjendje të shpjegojë refuzimin e orëve të mësimit, premton se kjo sjellje nuk do të përsëritet më. Ndërkohë cikli refuzim-justifikim është vendosur dhe adoleshenti e ka të vështirë të dalë.
Probleme në sjellje:
Këto probleme mund të cënojnë marrëdhënien e tij me mësuesin ose me nxënës të tjerë. Shpesh herë reagimi i mësuesit ndaj tyre mund të shpjerë në keqësim të gjendjes. Mësuesi e sheh ndëshkimin si mjetin më të mirë për "korrigjimin" e sjelljes së papërshtatshme. Kjo formë "trajtimi" nxit acarim dhe rebelim tek nxënësi duke rritur me tej prirjen e nxënësit për lënien e orëve të mësimit. Marrëdhëniet problematike me mësuesin ose me nxënës të tjerë ndikojnë në raportin e nxënësit me shkollën duke e bërë që ta shoh shkollën si institucion nisur nga prizmi i këtyre marrëdhënieve. Një klimë e papërshtatshme brenda klasës nuk favoriozon kapërcimin e problemeve në sjellje.
Zbehja e marrëdhënieve:
Nxënësi qëndron larg aktiviteteve të cilat dikur paraqisnin interes për të. Ai humbet interes edhe ndaj lëndëve të tilla si muzikë apo fiskulturë të cilat nuk kërkojnë shumë angazhim për dhe janë relativisht më të lehta në raport me lëndë të tjera.
Mungesa e qëllimeve:
Këta nxënës janë të paqartë për dëshirat dhe planet e tyre: mund të marrësh përgjigje të ndryshme për të njëjtën gjë. Konfuzioni i qëllimeve krijon shpesh vështirësi në marrëdhënie me prindërit të cilët pyetjen "çfarë do të bëhesh" e kanë gati në çdo moment.
Thursday, October 28, 2010
Informatika
Informatika është shkenca që merret me të gjitha çështjet e përpunimit të vetvetishëm të informacionit nëpërmjet përpunuesve elektronikë.
Termi informatikë është bashkimi i dy fjalëve të gjuhës franceze “informatique”, informacion (ose të dhëna, informata) dhe automatique (automatik) dhe u përdor për herë të parë në vitin 1962 nga Philippe Dreyfus për të treguar përpunimin automatik aritmetik të informacionit. Ka shumë përkufizime të ndryshme se çfarë përfshihet brenda termit informatikë.
"Informatika është shkencë që merret me përpunimin automatik të informacioneve me kompjuter, ku me përpunim nënkuptohet: pranimi i informacioneve nga pajisjet hyrëse dhe shndërrimi i tyre në sinjale; përçimi i tyre nëpër linja për komunikim brenda kompjuterit me teknika të ndryshme; vendosja në kujtesën kompjuterike; përpunimi nga njësia qendrore njehsuese (procesori) me ndihmën e programit kompjuterik të përshtatshëm dhe në fund, shndërrimi i sinjaleve në informacione të kuptueshme për shfrytëzuesin, nga pajisjet dalëse". [1].
Informatika është shkencë:
Informatika është shkenca që merret me të gjitha çështjet e përpunimit të vetvetishëm të informacionit nëpërmjet përpunuesve elektronikë.
Termi informatikë është bashkimi i dy fjalëve të gjuhës franceze “informatique”, informacion (ose të dhëna, informata) dhe automatique (automatik) dhe u përdor për herë të parë në vitin 1962 nga Philippe Dreyfus për të treguar përpunimin automatik aritmetik të informacionit. Ka shumë përkufizime të ndryshme se çfarë përfshihet brenda termit informatikë.
"Informatika është shkencë që merret me përpunimin automatik të informacioneve me kompjuter, ku me përpunim nënkuptohet: pranimi i informacioneve nga pajisjet hyrëse dhe shndërrimi i tyre në sinjale; përçimi i tyre nëpër linja për komunikim brenda kompjuterit me teknika të ndryshme; vendosja në kujtesën kompjuterike; përpunimi nga njësia qendrore njehsuese (procesori) me ndihmën e programit kompjuterik të përshtatshëm dhe në fund, shndërrimi i sinjaleve në informacione të kuptueshme për shfrytëzuesin, nga pajisjet dalëse". [1].
Informatika është shkencë:
- e analizës teorike dhe konceptimit të sistemeve informatike Informatika teorike,
- e formimit organizativ dhe teknik të sistemeve informatike - Informatika e sistemeve ose Informatika praktike dhe
- e realizimit të sistemeve informatike, sidomos e realizimit të komponentëve teknike (Hardware)- Informatika teknike
Wednesday, September 29, 2010
Monday, September 27, 2010
selena
Aktorja e re amerikane Selena Gomez ndihet e bezdisur nga pyetjet rreth jetës së saj private.
Aktorja e re amerikane Selena Gomez ndihet e bezdisur nga pyetjet rreth jetës së saj private.
Ajo u ka kërkuar mediave të mos e shqetësojnë më me pyetje që kanë të bëjnë vetëm me jetën e saj. Në të shkuarën ajo është përfolur për lidhjet me Nick Jonas eTaylor Lautner, por ajo shprehet se dëshiron që njerëzit të fokusohen më shumë në anën e saj profesionale se sa atë private.
“Ideali im ka qënë që të mos bëhem e famshme prej asaj që jam por prej asaj që bëj. Eshtë e vështirë sepse njerëzit janë kuriozë për jetën time por unë dua të bëhem e njohur nëpërmjet punës time”, shprehet bukuroshja brune një një intervistë.
“Ideali im ka qënë që të mos bëhem e famshme prej asaj që jam por prej asaj që bëj. Eshtë e vështirë sepse njerëzit janë kuriozë për jetën time por unë dua të bëhem e njohur nëpërmjet punës time”, shprehet bukuroshja brune një një intervistë.
kuriozitete
Paratë megjithatë nuk janë burim i të gjitha të këqijave në këtë botë, e këtë e ka dëshmuar edhe zjarrfikësi vullnetar Ho Hsin nga Tajvani, i cili i ka dorëzuar në polici 235 mijë dollarë të cilat i kishte gjetur në rrugë. Duke u vozitur me motoçikletë nëpër qendrën e Taipei, Ho rastësisht ka gjetur tri qese përplot me para në mes të rrugës dhe menjëherë është...
Gjeegjeza
majen nen thike
ze vend ne toke
si sahati tik tak
te lodh shume me te verter
pes vellezer jane tok
majen nen thike
fillon te hollohet
shenon vize pike
por ngadal shkurtohet (salpi)
ze vend ne toke
ateron nga lart
dielli kur bie
atehere ben balt (rboa)
si sahati tik tak
punon dite e nate
por po ndali sado pak
nuk kurdiset prape (maerz)
te lodh shume me te verter
por gezim te jep ne jete (aunp)
pes vellezer jane tok
nuk ndahen kurre shok me shok (shigtat)
Monday, September 20, 2010
barcolet
barelete
ishte nje polic dhe ai e lante macen e tij
ishte nje polic dhe ai e lante macen e tij
dhe aty prane kaloi nje fshatar
dhe i thote policit mos e laj macen
sepse do te ngordh dhe polici ja ktheu
jo nuk me ngordh fshatari iku
pas pak aty prane kaloi perseri
cte shihje polici po qante
dhe fshatari e pyeti pse po qan
ai i tha me ngordhi macja
a te thash qe te mos e lash se do te ngordh
nuk me ngordhi kur e lava por kur e shtrydha
Thursday, September 16, 2010
Stina e pranverës
Stina e parë e vitit që vjen pas dimrit, stina kur nis e gjelbëron natyra (në gjysmërruzullin verior fillon me 22 mars e mbaron me 21 qershor). Pranverë e ngrohtë (e nxehtë, e thatë, e mbarë, me shira). Pranverë e hershme (e vonë, e vonuar). Muajt e pranverës. Flladi i pranverës. Shirat (ujërat) e pranverës. Bimët e pranverës bimët që mbillen në pranverë. Grurë pranvere grurë që mbillet në pranverë dhe korret në verë. Panxhar pranvere panxhar që mbillet në pranverë. Mbjelljet e pranverës. Erdhi pranvera. Shkoi (iku) pranvera.
Stina e parë e vitit që vjen pas dimrit, stina kur nis e gjelbëron natyra (në gjysmërruzullin verior fillon me 22 mars e mbaron me 21 qershor). Pranverë e ngrohtë (e nxehtë, e thatë, e mbarë, me shira). Pranverë e hershme (e vonë, e vonuar). Muajt e pranverës. Flladi i pranverës. Shirat (ujërat) e pranverës. Bimët e pranverës bimët që mbillen në pranverë. Grurë pranvere grurë që mbillet në pranverë dhe korret në verë. Panxhar pranvere panxhar që mbillet në pranverë. Mbjelljet e pranverës. Erdhi pranvera. Shkoi (iku) pranvera.
- fig. poet. Koha më e bukur e jetës, mosha e rinisë. Në pranverën e jetës.
- fig. libr. Fillimi i diçkaje, agimi; koha e lumtur dhe e gëzuar. Pranvera e lirisë.
Wednesday, September 15, 2010
frengjishta
frengjishta
Ndër gjuhët e folura në botë, që natyra i ka falur njeriut, frëngjishtja është e vetmja gjuhë e pështirë. Nga njëra anë, ajo gjuhë i shkakton folësit deformime të rënda fizike në kokë, që e shoqërojnë atë nga lindja deri në vdekje. Ato janë skalitur, që nga kohët që francezi nisi të flasë atë gjuhë, nga nëna tek fëmija, nga goja në gojë, nga njëra krahinë e Francës në tjetrën. Nga ana tjetër, ajo gjuhë e mbush fytyrën e folësit me ujë e pështymë, me rrokje grykore e qiellzore, sa që një kokë e tillë ngjan me një kazan me avull me shumë vrima që vetëm shfryn ajër, stërkala e përr-përre.
Sa herë që francezi belbëzon apo fillon të flasë, atij njeriu i mbushet menjëherë goja me ujë e shumë pështymë, qoftë në cepat e gojës, qoftë në mes të buzëve. Sa herë që hapen e mbyllen buzët, mu aty në mes të tyre, atje ku ato thellohen pakëz, njëra sipër e tjetra poshtë, formohet si një ujëvarë në miniaturë një rrjedhë e vazhdueshme pështyme, si një file e hollë dhe e gjatë, që lëviz si llastik lart e poshtë. Ndërsa në cepat e buzëve formohet një shkumë, që sa vjen e shndrrohet në një "gjizë", e që mbetet gjithnjë aty ashtu neveritshëm para syve të tu, njëlloj siç mbeten kripërat dhe mbetjet e tjera të ujit në breg të detit, duke të futur në shpirt një krupë të madhe.
Veç pështymës, që nuk i ndahet më fytyrës së një francezi, nga goja e të vetmit njeri të privilegjuar nga largëqofti, sa herë që ai shqipton ndonjë fjalë, fjali, frazë apo qoftë dhe ndonjë fjalim, në fytyrën e tij rëndom të shëmtuar, si tek një trombist që i bie trombës për të luajtur një pjesë të vështirë, ne dallojmë një fryrje ritmike të bulçive, që gati sa s'plasin nga presioni i ajrit, që vjen nga poshtë grykës.
Sa herë që francezi belbëzon apo fillon të flasë, atij njeriu i mbushet menjëherë goja me ujë e shumë pështymë, qoftë në cepat e gojës, qoftë në mes të buzëve. Sa herë që hapen e mbyllen buzët, mu aty në mes të tyre, atje ku ato thellohen pakëz, njëra sipër e tjetra poshtë, formohet si një ujëvarë në miniaturë një rrjedhë e vazhdueshme pështyme, si një file e hollë dhe e gjatë, që lëviz si llastik lart e poshtë. Ndërsa në cepat e buzëve formohet një shkumë, që sa vjen e shndrrohet në një "gjizë", e që mbetet gjithnjë aty ashtu neveritshëm para syve të tu, njëlloj siç mbeten kripërat dhe mbetjet e tjera të ujit në breg të detit, duke të futur në shpirt një krupë të madhe.
Veç pështymës, që nuk i ndahet më fytyrës së një francezi, nga goja e të vetmit njeri të privilegjuar nga largëqofti, sa herë që ai shqipton ndonjë fjalë, fjali, frazë apo qoftë dhe ndonjë fjalim, në fytyrën e tij rëndom të shëmtuar, si tek një trombist që i bie trombës për të luajtur një pjesë të vështirë, ne dallojmë një fryrje ritmike të bulçive, që gati sa s'plasin nga presioni i ajrit, që vjen nga poshtë grykës.
historia e Skënderbeurt
Moisiu u kthye në Krujë i penduem dhe i kërkoi ndjesë prijësit të kombit. Skënderbeu zemërluani u tregue burrë shteti i vërtetë dhe e fali dezertuesin që i kishte ra ndër kambë. Prej asaj kohe Moisiu luftoi trimnisht për kauzën kombtare deri ditën që pësoi vdekjen e martirit nga dora e anmikut. Gjergj Kastrioti muer hakun e disfatës së Beratit më 1457, kur Sulltani dërgoi nji ushtëri prej 80.000 vetësh për me i dhanë grushtin e vdekjes. Skënderbeu manevroi në mënyrë që t'u linte Turqve përshtypjen se nuk guxonte me iu dalë përpara dhe u vërsul përmbi ta si shqiponja kur nuk e prisnin. Humbjet e anmikut besohet të ken arrijtë 15.000 deri 30.000 të vramë. Hamzë Kastrioti kishte ardhë me ushtërin turke për me u ba sundimtar i Shqipnis ndën hijen e Sulltanit. Ai u zue rob dhe u mbyll në kështjellën e Krujës. Skënderbeu tregoi edhe nji herë shpirtmadhësin e tij tue falë tradhëtin e të nipit, të cilin e kishte dashtë aq shumë. Mbas kësaj fitorje të rë që habiti botën, aq ma tepër sepse ishte e papritun, Papa Kalikst i III emnoi Gjergj Kastriotin si kryekapedan të Selis së Shenjtë. Në nji letër drejtue Perandorit të Gjermanis, Frederikut të III, Shefi suprem* i Krishtenimit e cilson Skënderbeun si luftëtar të palodhun dhe si Ushtar të Krishtit me krahun e pathyeshëm. Në nji rast tjetër, Papa Kalikst i III flet për "birin tonë të shtrenjtë Skënderbeun fisnik, mbretin e Shqipnis". Më 1460 Gjergj Kastrioti pat rastin me I shpërblye trashëgimtarit të Alfonsit të V, mbretit Ferdinand të Napolit, ndihmën bujare që i kishte dhanë i ati. Alfons Shpirtmadhi vdiq me 1458 tue lanë si trashëgimtar Ferdinandin, birin e tij pa kunorë. Papa Kalikst i III, i cili ishte prej origjine spanjolle, e kishte marrë mbretin e Napolit në gazep për shkak se ai nuk deshi me marrë pjesë në Kryqzatën kundër Turqve dhe dërgoi flotën kundër Gjenovezve. Anmiqsija e papajtueshme e Alfonsit e kishte nxitë Republikën detare të Gjenovës me u afrue me dinastin angjevine. Në vitin e vdekjes së Alfonsit, Gjon Anjou u proklamue mbreti protektor* i Gjenovës. Nji mot ma vonë ai organizoi speditën ushtarake për të zaptue Napolin. Lufta vazhdoi dy vjet por Napoli nuk ra në duert e Gjonit. Megjithatë Ferdinandi nuk e ndjente vehten të sigurtë mbi fron, mbasi ishte i kërcënuem nga baronët feodal t'Italis së Jugut.
Matematika
Matematika Diçka nga historia e saj Krijimi dhe zhvillimi i matematikes ka kaluar nepermjet nje proçesi te gjate, gje qe tekstet mesimore nuk mund ta tregojne.Keshtu, psh. Kur flasim mbi raportin e perimetrit te rrethit me diametrin e tij eshte e barabarte me (pi) dhe themi se vlera e ketij simboli eshte i perafert me 3.14. Megjithate per gjetjen e kesaj vlere jane dashur me shume se 30 shekuj. Per zbulimin e vleres jane marre njerez te shquar dhe gjeniale, siç ishte piktori Leonardo da Vinçi, i cili ne kohen e lire merrej me kete pune. Megjithate, kenaqesine e zbulimit te kesaj vlere e provoi nje matematikan ne vitin 1882. Sot matematika eshte nje nga shkencat kryesore, qe nuk gjen zbatim vetem ne libra dhe formula, por nje perdorim te gjere ka kryesisht ne jeten e perditshme. Ajo eshte nje shkence qe evoluon ngadale çdo sekonde nga zbulimet qe behen nga matematikanet e sotem. Ndonese matematika e sotme perfshihet ne periudhen e matematikes moderne, pra eshte mjaft e evoluar, ajo kurrsesi nuk rri ne vend. Matematikanet kurrsesi nuk mjaftohen me zbulimet e vjetra nga matematikanet e meparshem. Praktika nxjerr çdo dite detyra te reja per shkencetaret ne te gjithe boten. Persa i perket historise se matematikes, ajo ndahet ne 4 peiudha te medha historike: ajo e lindjes se matematikes, e matematikes elementare, periudha e matematikes se larte klasike dhe periudha e matematikes moderne. Zhvillimi i hershem i matematikes ne Egjipt Pese mije vjet me pare, ne luginen pjellore te lumit Nil, u formua shteti i Egjipti. Egjiptianet e lashte ishin ndertues te mrekullueshem. Ju sigurisht keni degjuar per piramidat egjiptiane, qe ishin varret e mbreterve te Egjiptit, faraoneve. Piramidat jane ndertuar prej gureve te medhenj, te gdhendur, ne forme kubi, qe peshonin me dhjetra tone. Piramida me e madhe eshte ajo e Keopsit 137 m e larte. Ajo eshte ndertuar ne nje siperfaqe prej 40000 m² ( 4 ha). Per t’i ardhur perqark asaj njeriu duhet te beje 1 km rruge. Ndertimi i kesaj piramide zgjati 30 vjet. 100000 njerez punonin dhe nderroheshin çdo 3 muaj. Ne Egjipt ka edhe piramida te tjera te ketij lloji. Thjesht hedhja ne leter e planimetrise se nje piramide te tille, s’eshte gje e lehte, e jo me ndertimi i tij. Per krijimin e nje pune te tille duhen njohuri te medha, qe mesa duket egjiptianet i zoteronin. Perveç ketyre ndertimeve te mrekullueshme, egjiptianet kane lene nga kohet e lashta edhe doreshkrime matematike, te realizuara ne papiruse. I tille eshte papirusi i Ahmesit, 5.5 m i gjate dhe 32 cm i gjere, i gjetur ne nje nga piramidat egjiptiane. Ai permban 84 problema, ne te cilat behet fjale per sasi buke, drithi, pijesh te ndryshme, per ushqimin e gjese se gjalle etj. Problemat e tyre lidheshin me jeten e perditshme qe ata benin. Per ta ishte mjaft e veshtire perdorimi i matematikes ne jeten e tyre ekonomike, pasi nuk dinin asnje rregull aritmetike, asnje tabele shumezimi etj., megjithate arrinin te perdornin jo vetem numrat e plote, por edhe ato thyesore.
Përderisa Angelin Jolie është në gjirime në Tokyo për filmin e saj më të ri, Salt, duket se burrit të saj Brad Pitt ka marr rolin e mamas duke u kujdesur për fëmijët. “Brad është duke u kujdesur për fëmijët, ai i sjell ata shpesh në shesh gjirim, ai është një baba i mrekullushëm” tha ajo në një intervistë për Telegraph-in Anglez.
Brad Pitt dhe Angelina Jolie janë në lidhje që nga viti 2005. Ata u takun gjat gjirimeve të filmit Mr. & Mrs. Smith, dhe ata kanë 6 fëmij.
Pytjes se a e ka të vështirë që të rris 6 fëmij dhe njëkohësisht të ketë një karier të suksesshme, ajo iu përgjigj: “Brad Pitt është ai që e bënë këtë të mundur”.
Ajo gjithashtu foli edhe për filmin e saj më të ri, Salt duke thënë se ajo nuk do ti lejoj fëmijët e vet që ta shohin atë filëm ngase është tepër e vështirë për fëmijët që të shohin se si dikush tenton të vras nënën e tyre./Ks-Max.com/
astronomi
"Pirësit e paketave të cigareve kanë një nivel më të ulët të funksionimit të mushkërive, sesa ata persona që nuk kanë pirë kurrë duhan. Duhanpirja redukton ritmin e rritjes së mushkërive",- pohojnë specialistët, duke shtuar se te të rriturit, pirja e cigareve shkakton sëmundje të zemrës dhe atak. Sipas tyre, në një mesatare, dikush që pi një paketë, ose më shumë cigare çdo ditë, jeton 7 vjet më pak se dikush që nuk ka pirë kurrë duhan. Duhanpirja në një moshë të re shton rrezikun e kancerit të mushkërive. Për shumicën e duhanpirësve, në lidhje me kancerin, rreziku shtohet me vazhdimin e pirjes së duhanit nga individi.
"Adoleshentet duhanpirës vuajnë nga shkurtimi i frymëmarrjes pothuajse tre herë më shpesh se adoleshentët që nuk pinë duhan dhe dyfishojnë prodhimin e gëlbazave, më shpesh se adoleshentët që nuk pinë duhan",- shpjegojnë specialistët e ISHP-së, duke theksuar se adoleshentët duhanpirës janë të prirur që të vizitohen më shpesh te mjeku për një ankim emocional ose psikologjik.
Po sipas vlerësimit të specialistëve, adoleshentët janë tre herë më shumë të prirur të përdorin alkoolin, tetë herë më shumë të prirur të përdorin marijuanën dhe 22 herë më shumë të përdorin kokainën, krahasuar me joduhanpirësit. "Duhanpirja është e shoqëruar me sjellje rreziqesh të tjera, siç janë përleshjet dhe tërheqja nga seksi i pambrojtur",- theksojnë specialistët.
(marë nga Shekulli.com.al)
njeriu
Njerëzit janë primatë dykëmborë që i përkasin llojit Homo sapiens (Latinisht: "njeri i zgjuar" ose "njeri i ditur") dhe familjes Hominidae, familjes së madhe të majmunëve.[2][3] Ata janë të vetmit anëtarë që kanë mbijetuar prej gjinisë Homo. Njerëzit kanë një tru shumë të zhvilluar, i aftë për të kryer koncepte abstrakte si arsyetimi, të folurit, analiza e vetvetes dhe zgjidhja e problemeve. Kjo aftësi mendore, e kombinuar me një trup vertikal që i mundëson duarve manipulimin e objekteve, e ka bërë njeriun të përdorë shumë më mirë se çdo specie tjetër veglat. ADN-ja mitokondriale dhe gjetjet e fosileve tregojnë se njeriu modern e ka origjinën prej Afrikës rreth 200000 vjet më parë.[4] Sot, njerëzit jetojnë në çdo kontinent, me një popullsi prej rreth 6.8 miliard.[5]Si shumica e primatëve, njerëzit janë të shoqërueshëm si natyrë. Gjithsesi, njerëzit janë shumë më të aftë përsa i përket shfrytëzimit ose përdorimit të sistemeve të komunikimit për të shprehur dhe shkëmbyer idetë dhe emocionet dhe gjithashtu për t'u organizuar. Njerëzit krijojnë struktura komplekse shoqërore të përbëra prej shumë grupesh që bashkëpunojnë dhe rivalizojnë, duke filluar që nga familja e deri te kombi. Ndërveprimi shoqëror mes njerëzve ka ngritur dhe përforcuar një larmi vlerash, normash sociale dhe ritualesh, që së bashku formojnë bazat e shoqërisë njerëzore. Njerëzit kanë një vlerësim të dukshëm për bukurinë dhe estetikën, që kombinuar me dëshirën e njeriut për vetëshprehje, ka krijuar inovacione kulturore si arti, letërsia dhe muzika.
Njerëzit shquhen për dëshirën për të kuptuar dhe për të ndikuar mbi mjedisin, duke u përpjekur për të shpjeguar dhe manipuluar fenomenet natyrore përmes shkencës, filozofisë, mitologjisë dhe fesë. Ky kuriozitet natyror ka prirë në zhvillimin e veglave dhe aftësive, që transmetohen dhe trashëgohen në mënyrë kulturore. Njerëzit janë speciet e vetme që dinë si të bëjnë zjarr, të gatuajnë ushqimin, të vishen vetë, dhe të përdorin një shumëllojshmëri teknologjish.
ndarja e botes
Krejt ndryshe paraqitet studimi dhe niveli i njohjes se pjeseve te padukshme te oqeaneve. Thellesite e medha, humnerat e erreta, relievi i fundit te oqeanit etj., ende paraqesin veshtiresi.
Sot perdoren gjeresisht metodat moderne te studimit, nepermjet te cilave eshte krijuar nje tablo e qarte mbi relievin e fundit te oqeaneve dhe proceseve qe ndodhin ne te. Relievi i fundit te oqeaneve eshte formuar nga po ato procese te brendshme qe eshte formuar edhe relievi i kontinenteve, por me disa dukuri te vecanta me te dallueshme. Ndryshe nga kontinentet, ne shtratin oqeanik nuk kane ndodhur ato procese te jashtme, karakteristike ne modelimin e relievit kontinental, si: veprimi i ujerave rrjedhese, akullnajave, i eres etj.
Ndarja midis mjedisit kontinental dhe ujor
Kufijte natyrore midis kontinenteve dhe oqeaneve jane te dukshem. Ne lindje te dy Amerikave dhe ne perendim te kontinenteve te Evropes dhe Afrikes shtrihet oqeani Atlantik. Ai ndahet nga oqeani Paqesor me nje vije imagjinare qe bashkon kepin Horn (skaji jugor i Amerikes se Jugut) me gadishullin e Palmerit ne Antarktide. Nga Oqeani Indian, Atlantiku ndahet nga vija meridionale (veri-jug) qe bashkon Kepin e Shpreses se Mire me Antarktiden.
Oqeani Indian shtrihet midis Afrikes Lindore, Azise Jugore e Australise, kryesisht ne hemisferen jugore. Ne juglindje ai ndahet nga oqeani Paqesor nepermjet meridianit lindor 147°.
Ne lindje te Azise dhe Australise dhe ne perendim te dy Amerikave, nga ngushtica e Beringut ne veri e deri afer paralelit 80° ne jug (Antarktide) shtrihet oqeani Paqesor, qe ze me teper se 1/4 e siperfaqes se rruzullit tokesor.
Oqeani i Ngrire i Veriut shpesh merret si pjese perberese e oqeanit Atlantik. Megjithate, ne tekstet mesimore dhe literaturen gjeografike, ai studiohet me vete. Ujerat etij te akullta mbulojne jo vetem Polin e Veriut dhe pjesen me te madhe te siperfaqeve ujore brenda paralelit 80°, por ato lagin gjithe brigjet veriore te tri kontinenteve (Evropes, Azise e Amerikes se Veriut.
Toka dhe deti bien ne kontakt me njeri-tjetrin sipas nje vije jo te rregullt. Zonat anesore te oqeaneve shpeshhere futen ne pjeset periferike te kontinenteve, ne hapesira pak a shume te kufizuara, duke formuar ato qe quhen dete. Pjeset e ngjashme te deteve qe hyjne ne kontinent formojne gjiret. Me gjithe ndryshimet e rendesishme te inadhesive te siperfaqes dhe thellesive maksimale, oqeanet kane thellesi mesatare te perafert me diferenca te vogla. Kjo deshmon per origjinen e perbashket te formimit te tyre.
Hëna paraqet trup të errët të ftohtë, me formë të topit, pa ujë dhe pa atmosferë. Për shkak të mungeses së atmosferës në Hënë nuk ka ajër dhe në sipërfaqen e Hënës te,peraturat shume shpejt riten dhe zvogëlohen.
Diten temperaturat arrin +120 gradë C, kurse naten -160 gradë C.
Hëna është sateliti i cili rrotullohet rreth Tokës dhe mendohet se në Hënë ka shkelur këmba e njeriut. Hëna prej Tokës gjindet larg 384.000 km, kurse përkah sipërfaqja është e vogël për 14 herë. Hëna ka 31 herë masë më të vogël dhe 6 herë fuqi më të vogël tërheqëse-gravitacion se Toka.
P.sh. Në qoftë se një njeri në Tokë peshon 60 kg, në Hënë ai do të peshojë 6 herë më pak dmth. 10 kilogram.
Hëna bën 3 lëvizje kryesore:
1. Rreth boshtit të vet të paramenduar.
2. Rreth Tokës.
3. Dhe sebashku me Tokën rreth Diellit.
Një rrotullim rreth boshtit të vet të paramenduar e bën për 28 ditë. Për të njëjtën kohë ajo njëkohësisht ajo rrotullohet rreth Tokës.
Fazat e Hënës
Fazat e hënës paraqesin formën, fazën dhe pozitën e hënës e cila ndryshon brenda 29 ditëve, 12 orëve e 44 minutave. Fazat e Hënës formohen si shkak i lëvizjes së Hënës rreth Tokës. Ekzistojnë 4 faza kryesore: Hëna e Re, Katërshja e parë, Hëna e plotë dhe Katërshja e fundit.
Një ose dy ditë pas perëndimit të Diellit në qiell vërehet një hark i ndritshëm në formë të drapërit. Kjo pozitë quhet Hëna e re. Draperi i Hënës së re vazhdimisht ritet dhe pas 7 ditëve, 9 orëve e 11 minutave në qiell paraqitet gjysmë rethi i ndritshëm. Kjo pozitë e Hënës quhet Katërshja e parë. Kur Toka gjendet midis Hënës dhe Diellit atëherë Hëna shihet e plotë ku formohet faza Hëna e plotë. Kjo fazë del natën në mbrëmje, ndriçon tërë natën dhe perëndon në mëngjes.
Pas Hënës së plotë fillon të zvogëlohet dhe pas 7 ditëve, 9 orëve e 11 minutave paraqitet forma e gjysëmrethit që quhet Katërshja e fundit.
Diten temperaturat arrin +120 gradë C, kurse naten -160 gradë C.
Hëna është sateliti i cili rrotullohet rreth Tokës dhe mendohet se në Hënë ka shkelur këmba e njeriut. Hëna prej Tokës gjindet larg 384.000 km, kurse përkah sipërfaqja është e vogël për 14 herë. Hëna ka 31 herë masë më të vogël dhe 6 herë fuqi më të vogël tërheqëse-gravitacion se Toka.
P.sh. Në qoftë se një njeri në Tokë peshon 60 kg, në Hënë ai do të peshojë 6 herë më pak dmth. 10 kilogram.
Hëna bën 3 lëvizje kryesore:
1. Rreth boshtit të vet të paramenduar.
2. Rreth Tokës.
3. Dhe sebashku me Tokën rreth Diellit.
Një rrotullim rreth boshtit të vet të paramenduar e bën për 28 ditë. Për të njëjtën kohë ajo njëkohësisht ajo rrotullohet rreth Tokës.
Fazat e Hënës
Fazat e hënës paraqesin formën, fazën dhe pozitën e hënës e cila ndryshon brenda 29 ditëve, 12 orëve e 44 minutave. Fazat e Hënës formohen si shkak i lëvizjes së Hënës rreth Tokës. Ekzistojnë 4 faza kryesore: Hëna e Re, Katërshja e parë, Hëna e plotë dhe Katërshja e fundit.
Një ose dy ditë pas perëndimit të Diellit në qiell vërehet një hark i ndritshëm në formë të drapërit. Kjo pozitë quhet Hëna e re. Draperi i Hënës së re vazhdimisht ritet dhe pas 7 ditëve, 9 orëve e 11 minutave në qiell paraqitet gjysmë rethi i ndritshëm. Kjo pozitë e Hënës quhet Katërshja e parë. Kur Toka gjendet midis Hënës dhe Diellit atëherë Hëna shihet e plotë ku formohet faza Hëna e plotë. Kjo fazë del natën në mbrëmje, ndriçon tërë natën dhe perëndon në mëngjes.
Pas Hënës së plotë fillon të zvogëlohet dhe pas 7 ditëve, 9 orëve e 11 minutave paraqitet forma e gjysëmrethit që quhet Katërshja e fundit.
biologjia
Biologjia (nga greq. βίος, bios - jetë, dhe λόγος, logos - fjalë, mësim, dije) është shkencë që merret me studimin e jetës. Ajo studion veçoritë fizike dhe sjelljen e organizmave, klasifikimin e tyre, prejardhjen dhe zhvillimin e llojeve (specieve) dhe ndërveprimin që kanë njëra me tjetrën në lidhje me mjedisin.
Evolucioni
Studimi shkencor i evolucionit të njeriut shqetësohet rreth zhvillimit të gjinisë Homo, por gjithashtu përfshin studimin e hominidëve dhe hominëve të tjerë, si për shembull Australopiteku. "Njerëzit modernë" cilësohen ose klasifikohen si lloji Homo sapiens, të cilit i vetmi nënlloj ekzistues është Homo sapiens sapiens. Homo sapiens idaltu (që fjalë për fjalë do të thotë "njeriu më i vjetër i zgjuar"), nënlloji tjetër i njohur është i zhdukur.[6] Homo neanderthalensis, që u zhduk rreth 30000 vjet më parë, herë pas here është klasifikuar si nënlloji "Homo sapiens neanderthalensis", por studimet e fundit gjenetike na sugjerojnë një shmangie të Neandertalit nga Homo sapiensi rreth 500000 vjet më parë.[7] Ngjashmërisht, ato pak kampione që na kanë mbetur prej Homo rhodesiensis janë klasifikuar ngadonjëherë si nënlloje, por kjo nuk është e pranueshme. Fillimisht, njeriu modern shfaqet në të dhënat e fosileve 195000 vjet më parë dhe studimet e biologjisë molekulare japin prova se koha e shmangies së njeriut modern nga çdo paraardhës i tij daton rreth 200000 vjet më parë.[8][9][10][11][12] Studimi i plotë i diversitetit gjenetik afrikan i kryesuar nga Dr. Sarah Tishkoff tregon se Bushmenët(njerëzit indigjenë të Afrikës jugore) janë ata që kanë larminë më të madhe gjenetike ndërmjet 114 popullsive të testuara, duke i bërë ata një nga 14 popullsitë më të hershme. Studimi gjithashtu lokalizoi origjinën e migrimit të njerëzve modernë në Afrikën jug-perëndimore, pranë kufirit bregdetar të Namibisë dhe Angolës.[13]
Të afërmit më të ngjashëm ekzistues të njerëzve janë gorrillat dhe shimpanzetë, por njerëzit nuk kanë evoluar prej këtyre majmunëve: në të vërtetë këto majmunë kanë të njëjtin paraardhës me njerëzit modernë.[14] Njerëzit janë më shumë të lidhur me dy lloje shimpanzesh: me shimpanzenë e zakonshme dhe me bonobonë.[14] Renditja e plotë e gjenomit rezulton se pas 6.5 milion vjetësh evolucion të ndarë, ndryshimet midis shimpanzeve dhe njerëzve janë 10 herë më të mëdha se ato midis dy njerëzve jo të afërm dhe 10 herë më të vogla se ato midis një kavjeje dhe një miu. Kongruenca midis sekuencave të ADN-së ndërmjet njeriut dhe shimpanzesë variojnë nga 95% deri në 99%.[15][16][17][18] Është vlerësuar se njerëzit u shmangën nga sekuenca e evolucionit 5 milionë vjet më parë me shimpanzetë dhe 8 milionë vjet më parë nga gorrillat. Megjithatë, një kafkë e një hominidi e zbuluar në Çad në vitin 2001, e klasifikuar siSahelanthropus tchadensis, është afërsisht 7 milionë vjeçare dhe kjo mund të tregojë një shmangie akoma më të hershme.[19]
Evolucioni i njeriut karakterizohet nga një numër i rëndësishëm ndryshimesh morfologjike, fiziologjike dhe të sjelljes, që kanë ndodhur qysh nga ndarja ndërmjet paraardhësit të përbashkët të njeriut dhe shimpanzesë. Ndryshimi i parë morfologjik ishte zhvillimi i një sistemi lëvizës dykëmbor në vend të atij arboreal(nëpërmjet kacavirrjes në pemë),[20] me të gjithë ndryshimet shoqëruese, si një gju që tendoset dhe përthyhet përpara, këmbë të gjata në krahasim me krahët dhe fuqi e reduktuar e pjesës së sipërme të trupit.
Më vonë, njerëzit e hershëm zhvilluan një tru shumë më të madh: rreth 1,400 cm³ te njerëzit modernë, dy herë më shumë se madhësia e trurit të shimpanzesë dhe gorrillës. Rritja e trurit të njeriut pas lindjes ndryshon nga ato të majmunëve të tjerë dhe i lejon njerëzve të rinj periudha të zgjatura të mësimeve sociale dhe përvetësimit të gjuhës. Antropologët fizikë argumentojnë se ndryshimet ndërmjet strukturës së truve të njerëzve dhe atyre të majmunëve të tjerë janë akoma më të mëdha se ndryshimet e përmasave.
Ndryshime të tjera të rëndësishme morfologjike përfshijnë: zhvillimin e një mbërthimi ose kapje(me duar)me fuqi dhe preçizion;[21] një sistem përtypës të reduktuar; një zvogëlim të dhëmbëve të qenit; dhe ulja e laringut dhe kockës së nëngjuhës, duke e bërë të folurin të mundshëm. Një ndryshim i rëndësishëm fiziologjik ishte zhvillimi i ovulimit të fshehtë, që mund të jetë përputhur me zhvillimin e disa ndryshimeve të rëndësishme në sjellje, si lidhja e çifteve. Një ndryshim tjetër me peshë ishte zhvillimi i materialeve të bëra nga njeriu, të cilat sa erdhën e u bënë më të zakonshme dhe të sofistikuara
Studimi shkencor i evolucionit të njeriut shqetësohet rreth zhvillimit të gjinisë Homo, por gjithashtu përfshin studimin e hominidëve dhe hominëve të tjerë, si për shembull Australopiteku. "Njerëzit modernë" cilësohen ose klasifikohen si lloji Homo sapiens, të cilit i vetmi nënlloj ekzistues është Homo sapiens sapiens. Homo sapiens idaltu (që fjalë për fjalë do të thotë "njeriu më i vjetër i zgjuar"), nënlloji tjetër i njohur është i zhdukur.[6] Homo neanderthalensis, që u zhduk rreth 30000 vjet më parë, herë pas here është klasifikuar si nënlloji "Homo sapiens neanderthalensis", por studimet e fundit gjenetike na sugjerojnë një shmangie të Neandertalit nga Homo sapiensi rreth 500000 vjet më parë.[7] Ngjashmërisht, ato pak kampione që na kanë mbetur prej Homo rhodesiensis janë klasifikuar ngadonjëherë si nënlloje, por kjo nuk është e pranueshme. Fillimisht, njeriu modern shfaqet në të dhënat e fosileve 195000 vjet më parë dhe studimet e biologjisë molekulare japin prova se koha e shmangies së njeriut modern nga çdo paraardhës i tij daton rreth 200000 vjet më parë.[8][9][10][11][12] Studimi i plotë i diversitetit gjenetik afrikan i kryesuar nga Dr. Sarah Tishkoff tregon se Bushmenët(njerëzit indigjenë të Afrikës jugore) janë ata që kanë larminë më të madhe gjenetike ndërmjet 114 popullsive të testuara, duke i bërë ata një nga 14 popullsitë më të hershme. Studimi gjithashtu lokalizoi origjinën e migrimit të njerëzve modernë në Afrikën jug-perëndimore, pranë kufirit bregdetar të Namibisë dhe Angolës.[13]
Të afërmit më të ngjashëm ekzistues të njerëzve janë gorrillat dhe shimpanzetë, por njerëzit nuk kanë evoluar prej këtyre majmunëve: në të vërtetë këto majmunë kanë të njëjtin paraardhës me njerëzit modernë.[14] Njerëzit janë më shumë të lidhur me dy lloje shimpanzesh: me shimpanzenë e zakonshme dhe me bonobonë.[14] Renditja e plotë e gjenomit rezulton se pas 6.5 milion vjetësh evolucion të ndarë, ndryshimet midis shimpanzeve dhe njerëzve janë 10 herë më të mëdha se ato midis dy njerëzve jo të afërm dhe 10 herë më të vogla se ato midis një kavjeje dhe një miu. Kongruenca midis sekuencave të ADN-së ndërmjet njeriut dhe shimpanzesë variojnë nga 95% deri në 99%.[15][16][17][18] Është vlerësuar se njerëzit u shmangën nga sekuenca e evolucionit 5 milionë vjet më parë me shimpanzetë dhe 8 milionë vjet më parë nga gorrillat. Megjithatë, një kafkë e një hominidi e zbuluar në Çad në vitin 2001, e klasifikuar siSahelanthropus tchadensis, është afërsisht 7 milionë vjeçare dhe kjo mund të tregojë një shmangie akoma më të hershme.[19]
Evolucioni i njeriut karakterizohet nga një numër i rëndësishëm ndryshimesh morfologjike, fiziologjike dhe të sjelljes, që kanë ndodhur qysh nga ndarja ndërmjet paraardhësit të përbashkët të njeriut dhe shimpanzesë. Ndryshimi i parë morfologjik ishte zhvillimi i një sistemi lëvizës dykëmbor në vend të atij arboreal(nëpërmjet kacavirrjes në pemë),[20] me të gjithë ndryshimet shoqëruese, si një gju që tendoset dhe përthyhet përpara, këmbë të gjata në krahasim me krahët dhe fuqi e reduktuar e pjesës së sipërme të trupit.
Më vonë, njerëzit e hershëm zhvilluan një tru shumë më të madh: rreth 1,400 cm³ te njerëzit modernë, dy herë më shumë se madhësia e trurit të shimpanzesë dhe gorrillës. Rritja e trurit të njeriut pas lindjes ndryshon nga ato të majmunëve të tjerë dhe i lejon njerëzve të rinj periudha të zgjatura të mësimeve sociale dhe përvetësimit të gjuhës. Antropologët fizikë argumentojnë se ndryshimet ndërmjet strukturës së truve të njerëzve dhe atyre të majmunëve të tjerë janë akoma më të mëdha se ndryshimet e përmasave.
Ndryshime të tjera të rëndësishme morfologjike përfshijnë: zhvillimin e një mbërthimi ose kapje(me duar)me fuqi dhe preçizion;[21] një sistem përtypës të reduktuar; një zvogëlim të dhëmbëve të qenit; dhe ulja e laringut dhe kockës së nëngjuhës, duke e bërë të folurin të mundshëm. Një ndryshim i rëndësishëm fiziologjik ishte zhvillimi i ovulimit të fshehtë, që mund të jetë përputhur me zhvillimin e disa ndryshimeve të rëndësishme në sjellje, si lidhja e çifteve. Një ndryshim tjetër me peshë ishte zhvillimi i materialeve të bëra nga njeriu, të cilat sa erdhën e u bënë më të zakonshme dhe të sofistikuara
Subscribe to:
Posts (Atom)